Các loại cây ăn thịt và cách thức bắt mồi

Ở những vùng bùn lầy ẩm ướt, các cư dân cây lá còn đòi hỏi cả dưỡng chất từ… xác động vật. Ban đầu, nhà bác học Darwin gọi loài thực vật kì lạ này là “hoa đớp côn trùng”, nhưng sau đó khi thấy chúng xơi tái quá nhiều động vật, mà cũng không chỉ riêng gì côn trùng, thì các nhà khoa học quyết định dùng tới cái tên “cây ăn thịt”.



Không giống như động vật, các loài thực vật có khả năng tự tổng hợp thức ăn thông qua quá trình quang hợp, với carbon dioxide (CO2) từ không khí, nước từ lòng đất kết hợp cùng ánh sáng mặt trời. Thêm một số loại khoáng chất khác là hội đủ các yếu tố giúp thực vật tồn tại và phát triển hoàn toàn khỏe mạnh. Thế nhưng ở những vùng bùn lầy ẩm ướt, những cư dân cây lá còn đòi hỏi nhiều hơn - ví dụ như một chút dưỡng chất từ… xác động vật.

Nước đầm lầy quanh năm bao phủ đã cuốn trôi tất cả các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của thực vật, do đó một số loài cố gắng bù đắp sự thiếu hụt này bằng cách biến mình trở thành “cây ăn thịt”: thay vì hút khoáng chất từ sâu trong lòng đất, chúng bẫy các loài động vật, chủ yếu là côn trùng, để lấy dinh dưỡng từ cơ thể nạn nhân xấu số.


Cây ăn thịt phát triển thành nhiều chủng loại và mỗi loại lại có cách săn bẫy mồi đặc trưng rất khác nhau.





Thậm chí ở cây hoa trumpet vàng (cây ăn thịt có hình dáng giống chiếc kèn trumpet), trong mật hoa còn chứa chất gây mê khiến cho nạn nhân chỉ cần nếm một lượng nhỏ cũng đủ để lăn quay bất tỉnh và rơi bổ nhào vào cái hố chết người.

Cơ chế bắt mồi của cây gọng vó dựa lại chủ yếu dựa trên chất nhầy dính và xúc tu. Ban đầu, chúng phát ra hương thơm quyến rũ để lôi kéo côn trùng tìm đến và hạ chân xuống bề mặt lá bao phủ đầy các xúc tu nhạy cảm.


Tuy nhiên, kì lạ và được nhiều người biết tới nhất phải kể đến cây bẫy ruồi Venus - với tên khoa học là Dionaea muscipula. Thoạt nhìn ban đầu, cây chẳng khác gì một khóm lá nhỏ mọc là là sát mặt đất, thỉnh thoảng một cuống lá trồi lên nở hoa trắng khá đẹp. Nhưng nếu quan sát kĩ mới thấy lá cây bắt ruồi được gập đôi trông giống như vỏ trai màu xanh, bên trong có hai xúc tu nhạy cảm và tua tủa đầy răng nhọn hoắt.



Chỉ cần chú côn trùng nào lơ đễnh dừng chân trên vỏ trai, chạm vào một trong hai chiếc vòi nguy hiểm ấy thì ngay lập tức cái bẫy chết người rung bật lên báo động, rồi hai nắp trai đóng sập lại, khép chặt lấy con mồi đang giãy giụa bên trong. Hàm răng nhọn cắm phập vào con vật khốn khổ, quyết không để cho nó chạy thoát. Sau đó, các tuyến bài tiết bên trong vỏ trai bắt đầu sản sinh dịch tiêu huỷ con mồi.









Thông thường cây cối có thể tự tạo ra nguồn thức ăn cho mình. Chúng lấy carbon dioxide từ không khí, nước ngầm, khoáng chất dưới đất và quang hợp từ ánh sáng mặt trời.


Tuy nhiên, có vài loại cây chuyên lấy khoáng chất không phải từ đất mà bằng cách bẫy và ăn thịt động vật.






Các loài cây ăn thịt có nhiều phương cách để bẫy động vật. Cây nắp ấm (pitcher plant), cây loa kèn vàng (yellow trumpet) hay cây gọng vó (sundew) có chung cách thức bẫy côn trùng là dùng những chất có mùi ngọt, thơm của chúng để hấp dẫn côn trùng.




Những chất nhầy nằm ở cuối thân hoa sẽ phân hủy xác côn trùng vô ý rơi vào bẫy thành thức ăn giúp chúng có thêm chất dinh dưỡng. Ngoài ra còn có cây venus flytrap (tên khoa học Dionaea muscipula) sinh sống nhiều ở vùng Carolina (Mỹ).

Lá cây có hình hai nắp chai úp vào nhau với hàm răng tua tủa, bên trong lá cây là hai sợi tóc rất nhạy cảm. Chỉ cần côn trùng đậu và chạm vào hai sợi tóc này, lá cây lập tức úp lại khiến côn trùng không thể thoát ra. Bên trong, chất phân hủy sẽ trào ra giết chết nạn nhân và biến chúng thành chất dinh dưỡng cho cây.

Người ta cũng biết tới vài loài cây ăn thịt lớn khác nữa như cây Nepenthes và cây Amorphophallus titanum (đều có nguồn gốc từ Indonesia). Chúng có khả năng bẫy những loại côn trùng lớn, thậm chí cả những động vật nhỏ như chuột, thằn lằn và ếch nhái.




Carbondioxit là khí CO2, dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời CO2 cùng với H2O sẽ tham gia vào quá trình quang hợp ở thực vật tạo chất hữu cơ cho cây. CO2 + H2O → C6H12O6 + O2
Lá, hoa, mật hoa của cây ăn thịt phát ra mùi để hấp dẫn côn trùng.

Vậy có loại cây ăn thịt nào có khả năng ăn thịt người hay không? Trên thực tế câu trả lời là không. Loài cây ăn thịt lớn nhất là cây Nepenthes. Nó mọc ở vùng Đông Nam Á và có kích thước tới 50 feet (15m). Cây Nepenthes có khả năng bẫy côn trùng lớn và thậm chí là cả những động vật nhỏ như chuột và cóc nhái. Chất phân hủy của cây Nepenthes phun ra có thể tích lên tới 1 gallon (gần 4 lít). Nông dân thường trồng cây Nepenthes quanh những ruộng lúa của họ để chống lại chuột bọ ăn lúa.
Không có loài cây ăn thịt nào đủ lớn để ăn thịt người cả. Vậy huyền thoại về cây ăn thịt người đến từ đâu?
Loài cây gây ra những lời đồn đại về cây ăn thịt người là cây Amorphophallus titanum thường được biết với một cái tên khác là "hoa xác chết". Amorphophallus titanum là loài cây có hoa lớn nhất, có mùi mạnh nhất và trông hình dáng khá dữ tợn. Hoa của cây Amorphophallus titanum có thể dài tới 9 feet (gần 3m) và có mùi rất khó chịu như mùi thịt thối đang bị phân hủy. Mùi đó thu hút o¬ng và khi o¬ng đậu lên, phấn hoa sẽ rơi xuống rào rào khiến con o¬ng không bay được và rơi vào đáy hoa rồi bị phân hủy thành thức ăn của cây.
Loài cây Amorphophallus titanum có nguồn gốc từ Indonesia. Điều đặc biệt là khi mang cây này đi trồng ở những vùng đất khác như Mỹ thì cây không nở hoa nữa. Chỉ duy nhất có một cây Amorphophallus titanum nở hoa vào năm 1937 tại Thảo Cầm viên New York. Khi hoa nở, cánh hoa dài ra 4 inches (10cm) mỗi ngày. Chính vì hình dáng to lớn và mùi thịt thối nên cây Amorphophallus titanum đôi khi bị coi là cây ăn thịt người.
Điều trớ trêu là loài cây có khả năng "ăn thịt người" được nêu trên không những chưa ăn được ai mà lại đang bị chính loài người tiêu diệt. Việc mở rộng diện tích cây trồng và canh tác những loài cây ăn quả đã đe dọa nghiêm trọng đên sự sinh tồn của những loài cây ăn thịt.